buckwheat [Fagopyrum esculentum]

Το γένος  Fagopyrum ανήκει στην οικογένεια των Πολυγωνωδών (Polygonaceae) και συνίσταται από 16 είδη [1],  στα οποία περιλαμβάνεται το Πολύγονον ο τριγωνόσπορος   (F. esculentum), το Πολύγωνον το ταρταρικόν [tartary buckwheat, F. Tataricum] και το άγριο ετήσιο Φαγόπυρο  (F. cymosum ή  F.dibotrys). Μεταξύ αυτών των δύο ειδών το  F. tartaricum και  F. esculentum είναι εξημερωμένα.

Το Φαγόπυρο το εδώδιμο είναι το πλέον χρησιμοποιούμενον είδος από τους ανθρώπους, γιαυτό φέρει και τον τίτλο εδώδιμον. Ακολουθεί σε χρησιμοποίηση το Φ. το ταρταρικόν, το οποίο συγκριτικά με το Φ. το εδώδιμον έχει πικρή γεύση και γιαυτό αποκαλείται πικρό φαγόπυρον. 

Η καλλιέργεια του F. esculentum είναι ευρέως διαδεδομένη στις εύκρατες περιοχές της Ευρασίας και Βορείου Αμερικής, ενώ η καλλιέργεια του το Φαγόπυρου του ταρταρικού περιορίζεται στους λόφους των Ιμαλαΐων και σε μερικές περιοχές της Νότιας Κίνας. Αυτές οι περιοχές έχουν αναγνωριστεί ως ο φυσικός οικότοπος του γένους  Fagopyrum , περιλαμβανομένων και των αγρίων συγγενικών ειδών του [2].

Το Φαγόπυρο είναι ετήσιο ποώδες, δικοτυλίδονο φυτό που προτιμά τα πυριτικά εδάφη. Το  ύψος του φυτού  κυμαίνεται από 35 έως 80 εκατοστόμετρα. Έχει πλατιά και τοξοειδή φύλλα, ενώ τα στελέχη του είναι  κόκκινα, με λίγες διακλαδώσεις. Τα άνθη του είναι  λευκορόδινα, παραταγμένα σε μακριά, διακλαδούμενη ταξιανθία.

Είναι φυτό υψηλής μελισσοτροφικής σημασίας. Από το νέκταρ του φαγόπυρου οι μέλισες παράγουν μέλι εξαιρετικού αρώματος με χαρακτηριστική έντονη γεύση, που έχει σκούρο, προς μαύρο χρώμα, που εύκολα κρυσταλλώνεται.

Το Φαγόπυρο το εδώδιμο συχνά αποτελεί κύριο γεύμα των λαών στην περιοχή,των οποίων είναι αυτοφυές και από το αλεύρι του παρασκευάζονται τηγανίτες, παξιμάδια, μπισκότα.

Γενικά το Φαγόπυρον αναπτύσσεται σε ορεινές περιοχές μεγάλου υψομέτρου, πράγμα που εξελικτικά του επέτρεψε να αναπτύξει προστατευτικούς μηχανισμούς κατά των υπεριωδών ακτίνων του ηλιακού φωτός [3].

Η ρουτίνη είναι μια φαινολική ένωση που υπάρχει σε υψηλές συγκεντρώσεις στο ταρταρικό φαγόπυρο [tartary buckwheat] και σε περιορισμένη έκταση στο εδώδιμο φαγόπυρο [4].

Η ρουτίνη δεν υπάρχει, ούτε στα δημητριακά, ούτε στα ψευδοδημητριακά [4].

Τα Φαγόππυρον είναι το μόνο καλλιεργούμενο είδος που διαθέτει ρουτίνη υπό μορφή των δευτερογενών μεταβολιτών της [5].

Η ρουτίνη και η κερσετίνη συντίθεται μέσω  της δράσης ενός ενζυματικού καταρράκτη που μετατρέπει τη  φαινυλαλανίνη σε τρανσκιναμικό οξύ. Στη συνέχεια υπό τη δράση καταλυτικών ενζύμων παράγεται διυδροκερσετίνη. Τελικά υπό την καταλυτική δράση της φλανονόλ συνθάσης μετατρέπεται η διυδροκερσετίνη σε κερσετίνη και ρουτίνη [6]. 

Έχει βρεθεί ότι η ρουτίνη (quercetin-3-O-rutinoside) ελαττώνει ικανότητα των ελεύθερων ριζών οξυγόνου και των σηματοδοτών της λιπογονικής διαφοροποίησης κατά τη διαφοροποίηση των λιποκυττάρων [7,8]

Το φαγόπυρο και τα φύτρα του έχουν χρησιμοποιηθεί διεθνώς ως διατροφικά συστατικά και για φαρμακευτικούς λόγους [9,10].

Τα φύτρα του Φαγόπυρου έχουν τύχει της διεθνούς αγοραστικής προσοχής διότι περιέχουν υψηλά επίπεδα ρουτίνης και πρωτεϊνών, που έχουν βιοφαρμακευτικές ιδιότητες [11, 12].

Το Φαγόπυρον το ταρταρικόν [Τartary buckwheat (Fagopyrum tataricum)] περιέχει μια σειρά θρεπτικών συστατικών που περιλαμβάνουν βιοενεργούς υδατάνθρακες και πρωτείνες, πολυφαινόλες, φυτοστερόλες, βιταμίνες καρωτινοειδή και μεταλλικά ιχνοστοιχεία.

Τα συστατικά του  Φαγόπυρου του ταρταρικού ασκούν ποικίλα ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία, όπως   αντιοξειδωτικά, αντικαρκινικά, αντιυπερτασικά, φλεβοπροστατευτικά, αντιδιαβητικά, αντιχοληστερινιμικά και βελτιωτικά της λειτουργίας του εγκεφάλου αποτελέσματα[13].

Το Φαγόπυρον το εδώδιμον καταναλίσκεται κυρίως από Ασιατικούς πληθυσμούς. Στους Δυτικούς λαούς άρχισε η χρησιμοποίησής τους, ως υποκατάστατο του σιταλεύρου από τα άτομα που είναι ευαίσθητα στη γλουτένη και ως υγιεινό τρόφιμο εξαιτίας του πλούσιου διατροφικού περιεχομένου του. Είναι όμως δυνατόν να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις σε ορισμένα άτομα [14-16].

Η ρουτίνη του Φαγόπυρου δρα αγγειοενισχυτικά και περιορίζει την ευθραυστότητά τους. Γιαυτό πολλές φορές η ρουτίνη χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση των φλεβικών κιρσών και των αιμορροίδων, καθώς και κατά του εύκολου μωλωπίσματος (μελανιάζει εύκολα με το παραμικρό κτύπημα το δέρμα). Πράγματι η έλλειψη βιοφλαβονοειδών μπορεί να κάνει τα αγγεία πιο εύθραστα [17].